THE EFFECT OF OVERNIGHT STORAGE CONDITIONS ON COMPLETE DENTURE COLONIZATION BY CANDIDA ALBICANS

BẢO QUẢN HÀM GIẢ BAN ĐÊM VÀ NGUY CƠ NHIỄM NẤM: MỘT TỔNG QUAN NĂM 2020

GIỚI THIỆU

Viêm miệng hàm giả (denture stomatitis) là tình trạng viêm trên niêm mạc miệng nâng đỡ nền hàm. Tần suất bệnh thay đổi từ 15-70%, cao hơn ở nữ giới và người lớn tuổi. Trong nghiên cứu lấy mẫu ngẫu nhiên 10% dân số Đan Mạch có mang hàm giả hàm trên toàn phần hoặc bán phần (maxillary removable complete or partial denture), 65% số người khảo sát bị viêm miệng hàm giả. Một nghiên cứu khác ghi nhận 92% bệnh nhân (BN) viêm miệng hàm giả có chứa Candida albicans.

C. albicans tồn tại ở 2 dạng: đơn bào/hạt nấm men (yeast) và sợi nấm (hyphal form). Dạng sợi nấm thường gặp trên BN viêm miệng hàm giả (77%) so với nhóm khỏe mạnh (47%). Mặc dù có 18 dòng C.albicans với mức độ gây bệnh khác nhau, khả năng lây nhiễm (colonization) trên niêm mạc miệng và hàm giả chủ yếu theo cơ chế bệnh cơ hội (opportunistic pathogen). Các yếu tố thuận lợi cho vi nấm gây bệnh là mang hàm giả liên tục (continuous wearing of the complete denture), vệ sinh răng miệng kém (poor denture hygiene), lớn tuổi, hàm giả không khít sát (poor fitting dentures), các yếu tố toàn thân như hút thuốc hoặc tình trạng suy giảm miễn dịch (immunocompromised state).

Một nghiên cứu gần đây xác định yếu tố nguy cơ chính đối với viêm miệng hàm giả bằng phân tích thống kê đa biến (multivariate statistical analysis) là mang hàm giả khi ngủ (overnight denture wearing). Ngoài ra, còn có tuổi của hàm giả (the age of the dentures) và tình trạng nhiễm Candida (Candida infection). Các yếu tố khác như loại hàm giả, pH nước bọt và thành phần vi sinh vật (microbiological findings) chưa ghi nhận mối liên hệ có ý nghĩa.

Hình 1. Các dạng tồn tại của C. albicans. Nguồn: https://www.researchgate.net/profile/David-Kadosh/publication/51498182/figure/fig2/AS:276505767759872@1442935520046/Model-for-evolution-of-morphology-and-virulence-in-Candida-species-In-the-mammalian-host.png

TÓM LƯỢC PHƯƠNG PHÁP VÀ KẾT QUẢ TÌM KIẾM

Tổng quan tiến hành theo hướng dẫn PRISMA, tìm kiếm các nghiên cứu ngẫu nhiên có nhóm chứng (randomized controlled studies) và nghiên cứu so sánh (comparative studies) trên các nền tảng thư viện số OVID Medline (1946 đến tháng 11/2018), SCOPUS (1960 đến tháng 11/2018) theo cấu trúc câu hỏi PICO "In patients wearing complete dentures, do different overnight storage conditions affect the colonization of C. albicans?" (Cách bảo quản hàm giả toàn hàm qua đêm có làm thay đổi tình trạng nhiễm C.albicans hay không?)

Kết quả thu được 162 nghiên cứu, tổng cộng có 6 nghiên cứu được tiến hành đánh giá theo câu hỏi nghiên cứu sơ cấp (đã nêu ở trên) và thứ cấp (Cách bảo quản có làm thay đổi hình dạng hàm giả hay không?).

BÀN LUẬN

Trong năm 2011, Trường Cao đẳng Phục hình răng Hoa Kỳ (American College of Prosthodontists) công bố hướng dẫn cách bảo quản hàm giả toàn bộ dựa trên bằng chứng từ y văn. Một trong số các nội dung này là hướng dẫn ngâm hàm giả trong nước để tránh bị vênh hàm (warping) sau khi vệ sinh hàm và nếu không mang hàm vào miệng ngay tức thì. Một hướng dẫn khác khuyến cáo không mang hàm giả liên tục để hạn chế nguy cơ viêm niêm mạc miệng. Theo hướng dẫn này, có mối liên quan giữa lượng Candida spp. và mang hàm giả khi ngủ (overnight denture wear). Hướng dẫn đề xuất cần cân nhắc vai trò gây bệnh của C. albicans đối với viêm miệng hàm giả. Lý do là bảo quản hàm giả ngoài môi trường miệng ban đêm có thể làm giảm C.albicans trong miệng cũng như trên hàm giả, ngăn ngừa tái nhiễm nấm trên niêm mạc miệng. Tuy nhiên, chưa ghi nhận cách bảo quản nào tối ưu.

Tổng quan ghi nhận có 4 nghiên cứu (3 thử nghiệm lâm sàng ngẫu nhiên có nhóm chứng và một nghiên cứu so sánh) đủ tiêu chuẩn để phân tích theo câu hỏi nghiên cứu sơ cấp. Cấp độ bằng chứng theo Ủy ban Y tế và Nghiên cứu Y khoa Quốc gia (National Health and Medical Research Council) của 3 thử nghiệm lâm sàng là mức II, nghiên cứu còn lại là III-2. Liên quan đến tình trạng nhiễm C.albicans trên hàm giả cụ thể như sau:

• Vệ sinh hàm giả trước bảo quản không rõ hoặc tùy ý bệnh nhân (BN): mật độ C.albicans trung bình (mean density) và tần suất (prevalence) nhiễm nấm ở nhóm bảo quản khô (dy storage) giảm giữa trước và sau bảo quản. Mật độ C.albicans trung bình (mean density) tăng nhưng tần suất nhiễm không thay đổi ở nhóm bảo quản trong nước (water storage). Đồng thời, mật độ C.albicans trung bình ở nhóm bảo quan khô thấp hơn bảo quản trong nước.
• Vệ sinh hàm giả trước bảo quản bằng bàn chải và xà phòng do nghiên cứu viên thực hiện: tần suất nhiễm mới (incidence) C.albicans thấp nhất ở nhóm bảo quản trong dung dịch pha từ viên nén alkaline peroxide, tiếp đến là bảo quản khô và thấp nhất là bảo quản trong nước. Đặc biệt, lượng C.albicans thấp hơn có ý nghĩa trên màng sinh học đang phát triển (p<0,05) hoặc trưởng thành (p<0,01) giữa nhóm dùng viên nén so với nhóm bảo quản trong nước.
• Vệ sinh hàm giả trước bảo quản bằng bàn chải và nước hoặc máy rửa siêu âm (ultrasonic cleaning) trong 15 phút do nghiên cứu viên thực hiện: số lượng C.albicans không khác biệt giữa hai hình thức vệ sinh hàm giả nêu trên khi cùng bảo quản trong dung dịch alkaline peroxide.
• Vệ sinh hàm giả mỗi ngày 3 lần, 2 phút/lần bằng bàn chải và xà phòng do BN thực hiện: số lượng Candida spp. giảm có ý nghĩa (p<0,001) đối với nhóm bảo quản hàm giả trong dung dịch alkaline peroxide hoặc nước pha với 0,5% sodium hypochloride. Tuy nhiên, dung dịch hypochloride sử dụng lâu dài có thể ảnh hưởng đến nhựa arylic nên không khuyến cáo sử dụng.

Có 3 nghiên cứu phù hợp đối với câu hỏi nghiên cứu thứ cấp, cấp độ bằng chứng ở mức III-2 và III-3. Các nghiên cứu này cho thấy bảo quản khô không ảnh hưởng đáng kể đến tình trạng hàm giả. Hơn nữa, trong môi trường bảo quản khô theo chu kỳ (cyclical drying environment) cho thấy có thể hạn chế tối đa các biến đổi về hình dạng của hàm giả.

KẾT LUẬN

Dựa trên kết quả từ tổng quan, xin rút ra một số kết luận:

• Cách thức bảo quản hàm giả ban đêm ảnh hưởng đến lượng vi nấm trên hàm giả.
• Giáo dục cho BN về vai trò và cách thức vệ sinh hàm giả hằng ngày cũng như trước khi ngủ góp phần giảm nguy cơ nhiễm nấm hàm giả.
• Theo thứ tự ưu tiên về cách thức bảo quản hàm giả: ngâm trong dung dịch pha từ viên nén chứa alkaline peroxide, tiếp đến là bảo quản khô (nếu không thích/không có điều kiện sử dụng viên nén).
• Không nên bảo quản hàm giả trong nước, nhất là trước đó không vệ sinh hàm giả vì sẽ làm gia tăng vi nấm.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

The effect of overnight storage conditions on complete denture colonization by Candida albicans and dimensional stability: A systematic review

Candida albicans importance to denture wearers. A literature review